علت پریود نشدن و حامله نبودن
علت پریود نشدن و حامله نبودن
قاعدگی منظم اغلب به عنوان نشانه‌ای از سلامت عمومی و باروری در نظر گرفته می‌شود. بنابراین، هنگامی که پریود شما به تأخیر می‌افتد یا به طور کامل متوقف می‌شود و مطمئن هستید که باردار نیستید، طبیعی است که احساس نگرانی کنید. این وضعیت، که در پزشکی به آن **«آمنوره»** (Amenorrhea) گفته می‌شود، می‌تواند ناشی از طیف گسترده‌ای از عوامل باشد که از سبک زندگی تا شرایط پزشکی جدی را در بر می‌گیرد.
آمنوره به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود:
* **آمنوره اولیه:** زمانی است که یک دختر نوجوان تا سن ۱۵ سالگی قاعدگی را تجربه نکرده باشد.
* **آمنوره ثانویه:** زمانی رخ می‌دهد که فردی که قبلاً قاعدگی منظم داشته، برای مدت حداقل سه سیکل متوالی یا به مدت شش ماه پریود نشود.
این مقاله بر روی آمنوره ثانویه متمرکز خواهد شد و به بررسی عمیق دلایل شایع و کمتر شایع آن، زمانی که بارداری عامل اصلی نیست، می‌پردازد.
#### **فرماندهان اصلی چرخه قاعدگی: هیپوتالاموس و هیپوفیز**
برای درک دلایل آمنوره، ابتدا باید درک مختصری از تنظیمات هورمونی قاعدگی داشته باشید. این چرخه توسط یک محور دقیق به نام **محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-تخمدان (HPO Axis)** کنترل می‌شود:
1. **هیپوتالاموس** در مغز هورمونی به نام **GnRH** ترشح می‌کند.
2. GnRH به **هیپوفیز** (غده دیگری در مغز) signal می‌دهد تا هورمون‌های **FSH** (هورمون محرک فولیکول) و **LH** (هورمون لوتئینه‌کننده) را آزاد کند.
3. این هورمون‌ها به تخمدان‌ها دستور می‌دهند تا **استروژن** و **پروژسترون** تولید کنند که مسئول رشد تخمک و ضخیم شدن پوشش داخلی رحم (آندومتر) هستند.
اگر هر بخشی از این زنجیره به هم بریزد، قاعدگی می‌تواند متوقف شود.
---
### **دلایل شایع آمنوره ثانویه**
#### **۱. استرس و فشار روانی**
استرس یکی از متداول‌ترین مقصران پریودهای از دست رفته است. هنگامی که بدن تحت استرس شدید جسمی یا عاطفی قرار می‌گیرد، هورمون **کورتیزول** به میزان زیادی ترشح می‌شود. سطوح بالای کورتیزول می‌تواند مستقیماً بر هیپوتالاموس تأثیر بگذارد و ترشح منظم GnRH را مختل کند. وقتی هیپوتالاموس "خاموش" می‌شود، سیگنال‌های لازم به هیپوفیز و در نهایت به تخمدان‌ها ارسال نمی‌شود و در نتیجه تخمک‌گذاری و قاعدگی متوقف می‌شود. استرس‌های کاری شدید، مشکلات رابطه، از دست دادن عزیزان یا اضطراب مزمن همگی می‌توانند محور HPO را مختل کنند.
#### **۲. تغییرات قابل توجه در وزن و اختلالات تغذیه‌ای**
چربی بدن نقش کلیدی در تولید استروژن دارد. هم کمبود وزن شدید و هم اضافه وزن زیاد می‌توانند باعث آمنوره شوند.
* **کمبود وزن و کاهش وزن شدید:** هنگامی که شاخص توده بدنی (BMI) به زیر یک حد مشخص (معمولاً زیر ۱۸ یا ۱۹) می‌رسد، بدن وارد حالت «بقا» می‌شود. او منابع انرژی را برای عملکردهای حیاتی مانند تنفس و گردش خون حفظ می‌کند و عملکرد تولیدمثل را که برای زنده ماندن ضروری نیست، موقتاً متوقف می‌کند. این حالت در اختلالات خوردن مانند **بی‌اشتهایی عصبی (Anorexia Nervosa)** شایع است.
* **اضافه وزن و چاقی:** بافت چربی اضافه می‌تواند منجر به تولید بیش از حد استروژن شود. در حالی که استروژن برای قاعدگی ضروری است، مقدار بیش از حد آن می‌تواند چرخه را مختل کرده و از تخمک‌گذاری منظم جلوگیری کند. این وضعیت اغلب با سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) همراه است.
#### **۳. ورزش شدید و طاقت‌فرسا**
ورزشکاران زن به ویژه در معرض خطر آمنوره هستند. ترکیبی از عوامل در این امر دخیل است:
* **مصرف انرژی بالا و ذخایر چربی کم:** بدن قادر به تأمین انرژی لازم برای حفظ یک چرخه قاعدگی منظم نیست.
* **استرس فیزیکی:** ورزش شدید خود یک استرس فیزیکی محسوب می‌شود و سطح کورتیزول را افزایش می‌دهد.
* **کمبود انرژی نسبی (RED-S):** این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که intake انرژی (مصرف غذا) با expenditure انرژی (مصرف در ورزش) همخوانی ندارد. این عدم تعادل بر عملکردهای فیزیولوژیکی متعدد، از جمله تولیدمثل، تأثیر منفی می‌گذارد.
#### **۴. سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)**
PCOS یکی از شایع‌ترین دلایل آمنوره و ناباروری در زنان است. این سندرم با عدم تعادل هورمونی مشخص می‌شود که اغلب شامل سطوح بالای آندروژن (هورمون‌های مردانه) و مقاومت به انسولین است. این عدم تعادل مانع از تخمک‌گذاری منظم می‌شود. زنان مبتلا به PCOS ممکن است علائمی مانند قاعدگی‌های نامنظم یا غایب، رشد موهای زائد، آکنه و افزایش وزن را تجربه کنند.
#### **۵. اختلالات تیروئیدی**
غده تیروئید که متابولیسم بدن را تنظیم می‌کند، تأثیر مستقیمی بر چرخه قاعدگی دارد.
* **کمکاری تیروئید (Hypothyroidism):** زمانی که تیروئید به اندازه کافی هورمون تولید نمی‌کند، می‌تواند باعث افزایش سطح هورمون پرولاکتین شود (شرح در ادامه) و در نهایت منجر به آمنوره گردد.
* **پرکاری تیروئید (Hyperthyroidism):** تولید بیش از حد هورمون تیروئید نیز می‌تواند با تداخل در ترشح هورمون‌های جنسی، قاعدگی را مختل کند.
#### **۶. افزایش سطح پرولاکتین (هایپرپرولاکتینمی)**
پرولاکتین هورمونی است که معمولاً پس از زایمان برای تولید شیر ترشح می‌شود. با این حال، سطوح بالای این هورمون در زنانی که باردار نیستند یا شیر نمی‌دهند، می‌تواند قاعدگی را متوقف کند. پرولاکتین بالا با مهار ترشح GnRH از هیپوتالاموس، عمل می‌کند. هایپرپرولاکتینمی می‌تواند ناشی از مصرف برخی داروها، وجود تومور خوش‌خیم در هیپوفیز (پرولاکتینوما) یا کمکاری تیروئید باشد.
#### **۷. یائسگی زودرس (نارسایی زودرس تخمدان)**
یائسگی به طور معمول در اواخر دهه ۴۰ یا اوایل دهه ۵۰ زندگی رخ می‌دهد. اگر عملکرد تخمدان‌ها قبل از ۴۰ سالگی متوقف شود، به آن یائسگی زودرس گفته می‌شود. در این حالت، تخمدان‌ها دیگر به هورمون‌های FSH و LH پاسخ نمی‌دهند و در نتیجه تخمک‌گذاری متوقف شده و تولید استروژن به شدت کاهش می‌یابد. این امر منجر به قطع قاعدگی و علائم یائسگی مانند گرگرفتگی و تعریق شبانه می‌شود.
#### **۸. مشکلات ساختاری رحم و آندومتر**
گاهی اوقات مشکل از هورمون‌ها نیست، بلکه از خود رحم ناشی می‌شود. در **سندرم آشرمن**، بافت اسکار یا چسبندگی در داخل رحم تشکیل می‌شود که معمولاً به دنبال یک عمل جراحی مانند اتساع و کورتاژ (D&C) به خصوص پس از سقط جنین یا عفونت رخ می‌دهد. این چسبندگی‌ها از تشکیل و ریزش طبیعی پوشش رحم جلوگیری می‌کنند، حتی اگر سطح هورمون‌ها کاملاً طبیعی باشد.
#### **۹. مصرف داروها و روش‌های پیشگیری از بارداری**
برخی داروها می‌توانند به عنوان یک عارضه جانبی باعث قطع قاعدگی شوند. از جمله:
* **قرص‌های پیشگیری از بارداری:** برخی از زنان پس از قطع قرص‌های هورمونی، برای چند ماه پریود نمی‌شوند. این حالت به عنوان «سندرم پس از قرص» شناخته می‌شود و معمولاً موقتی است. همچنین، استفاده از قرص‌های با دوز پایین پروژسترون ممکن است باعث لکه‌بینی یا قطع کامل قاعدگی در برخی زنان شود.
* **آمپول‌های پیشگیری (مثل دپو-پروورا):** این روش اغلب باعث توقف قاعدگی می‌شود که یک اثر شناخته شده و معمولاً بی‌خطر است.
* **داروهای ضد روان‌پریشی، ضد افسردگی و داروهای شیمی‌درمانی.**
---
### **چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟**
در صورت مشاهده هر یک از شرایط زیر، مشورت با یک متخصص زنان و زایمان ضروری است:
* عدم قاعدگی برای **سه سیکل متوالی** یا بیشتر.
* عدم شروع قاعدگی تا سن **۱۵ سالگی**.
* همراهی آمنوره با علائمی